تیم انسانشناسی قضائی آرژانتین (1) (EAAF) که در سال 1984 تاسیس شد، یک موسسه غیر دولتی، غیر انتفاعی و علمی است که عمدتا علوم باستانشناسی (2) و انسان شناسی قضائی، را برای تحقیق در مورد نقض حقوق بشر در آرژانتین و دیگر نقاط جهان بکار میبرد. این تیم به منظور تحقیق درباره ناپدید شدن حداقل ده هزار در دوران حکومت نظامیان از سال 1976 تا 1983 در آرژانتین تاسیس شده بود. (EAAF) با استفاده از انسانشناسی قضائی و علوم وابسته و با همکاری نزدیک قربانیان و وابستگان آنان، قصد دارد بقایای اجساد قربانیان را کشف و شناسائی کرده و به خانواده هایشان بازگرداند و شواهدی را برای جریان دادرسی تهیه کند. هدف این کار روشنگری در زمینه نقض حقوق بشر، وتشریک مساعی در جستجوی حقیقت، عدالت و جبران و جلوگیری از تکرار آنها است.

انسانشناسی قضائی از روشها و فنونی که در انسانشناسی قیزیکی (3) و پزشکی قانونی (4)، برای حل موارد حقوقی در رابطه با بقایای اسکلت و یا تقریبا اسکلت شده، استفاده میکند. EAAF همچنین از روشهای سنتی باستانشناسی قضائی که در موارد حقوقی استفاده میشود، بهره میگیرد. این تیم در کار خود از دانشهای مختلف، از جمله آسیب شناسی قانونی (5)، دندان شناسی، ژنتیک، رادیولوژی و علم کامپیوتر، استفاده کرده است. EAAF با استفاده از این فنون به کشف و تشخیص هویت قربانیان
"ناپدید شدن" و قتلهای بدون محاکمه، بازگردادندن بازمانده اجساد به خانواده های آنان، تهیه شواهد از چگونگی نقض حقوق بشر برای دادگاهها و دیگر ارگانهای غیر حقوقی و آموزش تیمهائی از متخصصین کشورها برای تداوم این کار در سطح محلی، میپردازد. اعضای تیم به عنوان شاهد و مشاور تخصصی برای سازمانهای محلی و بین المللی حقوق بشر، دادگاهها ی ملی، تریبونالهای بین المللی، هیئتهای تحقیق ویژه مانند کمیسیونهای حقیقت عمل میکنند.

تجربه آرژانتین

نقض گسترده حقوق بشر مشخصه جوامعی است که یک دوره از خشونتهای سیاسی را پشت سر میگذارند. این جوامع با وظیفه دشوار روبرو شدن با این گذشته و جلوگیری از تکرار آن فجایع درگیر میباشند. در سالهای دهه هفتاد کشورهای آمریکای جنوبی به ویژه آرژانتین، بولیوی، برزیل و شیلی با یک دوره از خشونتهای شدید و سرکوب تکاندهنده روبرو بودند. در این دوره این کشورها شاهد نقض گسترده حقوق بشر به ویژه توسط دولتهای نظامی بودند. در اوایل دهه هشتاد روند بازسازی دمکراسی در این کشورها اغاز گردید. با آغاز روند استقرار دمکراسی در این کشورها، نیاز فوری برای تحقیق در مورد نقض حقوق بشر در گذشته نزدیک، بروز کرد. در این موارد، نقش قوه قضائیه، که توسط رژیم گذشته به شدت محدود شده بود و یا به آن گره خورده بود، مورد سئوال قرارمیگرفت و یا دوباره تعریف میشد. این موضوع بسیار روشن بود که بهبود سیستم قضائی برای تقویت دمکراسی نوپا در این
کشورها بسیار حیاتی است. هر چند در حالی که مسیر این تحقیقات در برخی از این کشورها به متهم شدن افراد خطا کار منجر میشد، در برخی دیگر، با اعلام نوعی از عفو عمومی، از متهم کردن خطاکاران، حتی در زمانی که هنوز تحقیقات انجام نشده و یا به سرانجام نرسیده بود، جلوگیری میشد.

آرژانتین در دسامبر 1983 به دمکراسی بازگشت. رئیس جمهور تازه انتخاب شده، دکتر رائول آلفونسین، کمیسیون تحقیق درباره ناپدید شدگان (6) را تشکیل داد. این کمیسیون تعداد ده هزار مورد از ناپدید شدن در جریان رژیم نظامی گذشته، 1976 تا 1983، را ثبت کرد، در حالی که گروههای حقوق بشر این تعداد را بیشتر ارزیابی میکنند. اکقریت قابل توجهی از این ناپدیدشدگان، توسط نیروهای امنیتی در بین سالهای 1978-1976ربوده شده، به زندانهای غیررسمی انتقال یافته، شکنجه شده و در نهایت به قتل رسیده بودند.

در آرژانتین، فرد ربوده شده پیش از آن که آزاد شده و یا قانونا زندانی شود و یا به شکلی غیر قانونی
به قتل برسد، برای هفته ها و ماههای متوالی در بازداشتگاههای مخفی (7) مورد بازجوئی همراه با شکنجه نگاهداری میشد. برخی از مسئولین این بازداشتگاههای مخفی، زندانیان خود را پس از تحمل شکنجه و بازجوئی، در حالیکه دست و پا بسته بودند، از هواپیماهای نظامی به دریای ارژانتین میانداختند، برخی دیگر قربانیان خود را با نامهای نامربوط در گورستانهای عمومی دفن میکردند. در نمونه های آخری، جسد قربانی را بلافاصله پس از به قتل رساندن در اماکن عمومی میانداختند و به عنوان ناشناس به مسئولان محلی اطلاع میدادند. پلیس که گاها توسط یک قاضی محلی همراهی میشد به محل جسد میرفتند و جسد را پیدا میکردند. پیش از دفن به عنوان ناشناس در گورستان عمومی، از جسد عکس میگرفتند و انگشت نگاری میشد و توسط پزشک قانونی که گواهی مرگ صادر میکرد بطور فرمالیته معاینه شده و چواز دفن در دفتر گورستان تهیه میگردید. وجود چنین مدارک رسمی برای دفن افراد در گورهای ناشناس غیر معمول بود. این مدارک که اخیرا در تحقیقات EAAF مورد استفاده قرار گرفت، برای شناسائی هویت قربانیان نقشی کلیدی داشته است. در سال 1984 و پیش از اینکه گزارش کمیسیون تحقیق درباره افراد ناپدید شده منتشر شود، قضات شروع به صدور حکم نبش آن قبرهائی کردند که گمان میرفت که قربانیان این جنایتها در آنجا دفن شده اند. این نبش قبرها که با حضور بستگان قربانیان برای اطلاع یافتن از آنچه بر سر عزیزان شان آمده است، انجام میشد، از بسیاری جهات دارای اشکال بود.

اول اینکه پزشکان دولتی که مسئول این کار بودند تجربه کمی در نبش قبر و آزمایش بقایای استخوانی داشتند. آنها در کار روزانه خود تنها با اجساد سر و کار داشتند. به همین دلیل نبش قبر توسط کارکنان گورستانها، به طریقه کاملا غیر علمی انجام میشد. به خصوص وقتی که از بولدوزر برای این کار استفاده میشد، استخوانها میشکست، گم میشد، با همدیگر قاطی میشد و یا در داخل گور جاگذاشته میشد. در نتیجه، شواهدی که هم برای شناسائی قربانی ضروری بود و هم برای تسلیم به دادگاه برای محاکمه مسئولین جنایت لازم بود از میان میرفت. بعلاوه برخی از پزشکان قانونی خود یا در این جنایتها شریک بودند و یا بر وقوع انها چشم بسته بودند. در آرژانتین مانند اکثر کشورهای آمریکای لاتین متخصصان قضائی (8)، بخشی از نیروی پلیس یا سیستم قضائی این کشورها هستند. بنابراین در دوران رژیم غیر دمکراتیک، استقلال آنها به شدت محدود بوده است. به خاطر تمام این دلایل، یافتن راهی علمی برای این مشکل ضروری بود.

تاسیس تیم

در اوایل سال 1984، کمیسیون تحقیق درباره ناپدید شدگان و مادران میدان مایو، یک سازمان حقوق بشر غیر دولتی ، که در جستجوی کودکانی بودند که با والدین خود ناپدید شده بودند، از آقای اریک استوور (9) که بعدا به سمت مدیر "برنامه علوم و حقوق بشر" در "انجمن آمریکائی برای پیشرفت علوم" منصوب شد، تقاضای کمک کردند. استوور یک تیم از متخصصان قضائی را برای سفر به آرژانتین سازمان داد. این تیم متخصص با صدها اسکلت که در اطاقهای خاک آلوده در تعدادی از دانشگاههای پزشکی و در کیسه های نایلونی نگهداری میشدند روبرو شد. بر بسیاری از این کیسه ها استخوانهای بیش از یک نفر نگهداری میشد. این تیم بلافاصله خواهان توقف همه حفاری ها شد.

یکی از اعضای تیم در حال کار در یک آزمایشگاه در آدیس آبابا در اتیوپی

دکتر کلاید اسنو (10) یکی از معروفترین متخصصان انسانشناسی قضائی در جهان، در میان کسانی بود که به نمایندگی از این موسسه به آرژانتین اعزام شدند. دکتر اسنو درخواست کرد که متخصصان انسانشناسی، باستانشناسی و پزشکی با استفاده از روشهای سنتی این علوم، کار حفاری و آزمایش اسکلتهای را آغاز کنند. دکتر اسنو برای پنج سال مرتبا به ارژانتین سفر کرد و به آموزش اعضا تیم پرداخت و به تاسیس آن کمک کرد.

در تداوم کار دکتر اسنو، تیم ارژانتینی از جمله اولین گروههائی بود که علم پزشکی قانونی را برای ثبت موارد نقض حقوق بشر به کار برد. در سال 1986 تیم آرژانتینی فعالیت خود را به خارج از آرژانتین گسترش داده و تا به حال در بیش از سی کشور در آمریکا، آسیا، آفریقا و اروپا در این فعالیتها مشارکت کرده است. تا امروز، تیم ما عملیاتهائی را در کشورهای آنگولا، بولیوی، بوسنیا، برزیل، شیلی، کلمبیا، کرواسی، جمهوری دمکراتیک کنگو، تیمور شرقی، السالوادور، اتیوپی، پلی نزی فرانسه، گواتمالا، هائیتی، هندوراس، اندونزی، کردستان عراق، کوزو، سواحل ایوری، مکزیک، پاناما، پاراگوئه، پرو، فیلی پین، رومانی، سری لانکا، آفریقای جنوبی، اروگوئه، ونزوئلا و زیمبابوه، داشته است.احترام عمیق به خواسته های وابستگان قربانیان و نگرانی های جامعه در مورد تحقیقاتی که در حال انجام است و همکاری نزدیک با آنها در تمام مراحل کار، اصول حاکم بر فعالیت تیم از زمان تاسیس آن بوده است. ما عمیقا آگاه هستیم که یافتن باقیمانده جسد کسانی که ناپدید شده اند مایه تسلی خاطر وابستگان از دردی است که به دلیل ناپدید شدن عزیزی متحمل شده اند.

تیم در حال حاضر از 13 نفر همکار نیمه وقت یا تمام وقت با تخصصهای مختلف از جمله باستانشناسی،
انسانشناسی فیزیکی و اجتماعی، کامپیوتر و حقوق تشکیل شده است. بعلاوه تیم از همکاری بی شائبه تعداد زیادی داوطلب که در هر مورد به تیم میپیوندند، برخوردار است.

همچنین تیم در زمینه بهبود دستورالعملهای پزشکی قانونی و شفافیت تحقیقات در زمینه های جنائی و استقلال متخصصان پزشکی قانونی در زمینه تخقیقات در مورد نقض حقوق بشردر سطح بین المللی فعالیت میکند (برای اطلاعالت بیشتر میتوانید به گزارشهای کشورهای مختلف، توصیه های ما در مورد کنوانسیون در مورد ناپدید کردن، و حق دانستن حقیقت مراجعه کنید).

از زمانی که تیم آرزانتینی تاسیس شده است، تیمهای مشابه دیگری در دیگر کشورهای آمریکای جنوبی (شیلی در سال 1989، گواتمالا در سال 1991و پرو در سال 2001) نیز به وجود آمده است. در حال حاضر تیمهای تشکیل شده در آمریکای جنوبی با هم به تبادل اطلاعات و متخصص مبادرت میکنند و در عملیاتهای خارجی به شکل مشترک همکاری میکنند. آخرین مورد این همکاریها در مورد یوگسلاوی سابق و در کمک به تریبونال یوگسلاوی انجام گرفته است. در فوریه 2003 اعضا این تیمها به همراه نمایندگان تیمهای مشابه از کلمبیا، مکزیک و ونزوئلا دور هم جمع شده و اتحادیه تیمهای انسانشناسی حقوقی آمریکای لاتین (11) را تشکیل دادند.

اهداف تیم

۱-بکار بردن علم انسان شناسی قضائی در تحقیقاتی که برای روشن کردن موارد نقض حقوق بشر انجام میگیرد.

٢-ارئه این شواهد در دادگاه، کمیسیونهای ویژه تحقیق و تریبونالهای بین المللی.

٣-کمک به بستگان قربانیان برای تحقق حق آنان برای یافتن باقیمانده اجساد عزیزانشان، که این امکان را فراهم میاورد که با برگزاری مراسم تدفین برای آنان، به مرگ انها رسمیت بخشند.

٤-آموزش تیمهای مشابه در کشورهای دیگر که چنین تحقیقاتی در مورد نقض حقوق بشر در آنها در حال انجام است.

٥-برگزاری سمینارهائی در باره چگونگی کاربرد علم کارشناسی قضائی (12) در زمینه حقوق بشر برای آموزش سازمانهائی که فعالیتهای بشردوستانه انجام میدهند، دستگاههای قضائی، سازمانهای پزشکی قانونی در هر کجا که افراد به این مطلب علاقه نشان میدهند.

٦-مشارکت در بازسازی تاریخی گذشته نزدیک، که غالبا تغییر شکل داده و یا توسط دولتهائی که در این جنایتها سهیم بوده اند پنهان شده است.

دو نفر از اعضای تیم در یک گور دسته جمعی در آرژانتین مشغول کار هستند

برنامه :

تیم در پنج محور اساسی فعالیت میکند:

۱-تحقیقات در مورد نقض حقوق بشر در آرژانتین و دیگر کشورها. در این زمینه تیم به تشخیص هویت قربانیان کمک میکند. برای اینکار فعالیتهای تیم به سه مرحله مهم تقسیم میشود:
 تحقیقات در مورد شرایط در هر کشور مشخص
 تحقیقات در محل وقوع جنایت و کشف اجساد
 فعالیتهای آزمایشگاهی

٢- کمک به جوامع و خانواده هائی که مستقیما از نقض حقوق بشر آسیب دیده اند در جهت در اختیار داشتن اطلاعات هر چه بیشتردر زمینه کاربرد علوم کارشناسی قضائی در تحقیقات مربوط به نقض حقوق بشر.

٣- آموزش و کمکهای مشورتی در جهت بهبود مهارتهای کارشناسان قضائی محلی و دیگر متخصصان علاقه مند
و فعالین بررسی نقض حقوق بشر در دیگر کشورها.

٤- همکاری با موسسات علمی در تمام دنیا بمنزله راهی برای تشویق فعالیتهای نظری، تبادل دانش، فنون و امکانات و بکار بردن ابداعات علمی در کارشناسی قضائی در پروسه آموزش این مراکز علمی.

٥- فعالیت در جهت ایجاد استانداردهای بین المللی انسانشناسی قضائی برای تحقیقات حقوق بشر. در این راه تیم توصیه های مشخصی را ارائه مینماید:

 تست ژنتیکی

 تاسیس بانک د-ان-ای خون بستگان قربانیان

 آزمایشگاه د-ان-ای

 تاسیس بانک اطلاعاتی

منابع مالی

اعضای تیم حقوق ثابتی را از بودجه عمومی دریافت میدارند که موجب میشود بدون اتکا به سازمانهای دعوت کننده به کار بپردازند. بودجه هر ماموریت به طرق گوناگون تامین میشود:

 جزا یا کلا توسط تیم

 توسط ارگانهای سازمان ملل

 سازمانهای محلی دعوت کننده

 سازمانها و موسسات بین المللی

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد فعالیتهای این تیم میتوانید به سایت رسمی آنها به ادرس زیر مراجعه کنید.

http://www.eaaf.org/

برای مطالعه متن کامل معرفینامه فوق میتوانید به آدرس زیر مراجعه کنید

http://www.eaaf.org/about/